Wat is standplaatsgebondenheid?
Standplaatsgebondenheid gaat over het proces van beeldvorming, over het feit dat je kunt kijken vanuit verschillende perspectieven. Bijvoorbeeld:
- Goed-fout ten aanzien van het verzet in de Tweede Wereldoorlog en Duitsland/Duitsers.
- Het geweld in Nederlands-Indië: politionele acties of oorlog?
Wat wist een persoon of een groep en welk beeld had hij van zijn eigen tijd en zijn eigen gedrag?
Inleven
Omdat geschiedenis gaat over het verleden van mensen, zul je soms ‘in de huid moeten kruipen’ van mensen uit het verleden. Pas dan begrijp je welke opvattingen, waarden en belangen zij hadden en waarom zij bepaalde dingen deden. Dit heet inleven of empathie. Je kunt niet echt ‘in de huid kruipen’ van een ander. Maar met behulp van goede bronnen en een krachtig voorstellingsvermogen, kun je toch een analyse maken van het denken van mensen uit het verleden.
Standplaatsgebondenheid
Iemand die vanuit een latere tijd op iets terugkijkt, interpreteert een ontwikkeling altijd anders dan een tijdgenoot die de afloop van de ontwikkeling niet kent. Het is belangrijk dat je je dat goed realiseert. Je oordeel over mensen in het verleden kan op die manier een stuk milder uitvallen.
Verschillende factoren bepalen het denken van mensen in alle tijden. Factoren als woonplaats, land van herkomst, familieachtergrond, godsdienst, politieke overtuiging, welvaart, leeftijd, sekse, beroep, enzovoort. Voor al deze factoren samen, die het denken of de mening van mensen bepalen, bestaat een naam: standplaatsgebondenheid, ofwel gebondenheid aan tijd en plaats.
Als je de standplaatsgebondenheid van mensen hebt vastgesteld, helpt dat om je in te leven in hun geschiedenis. Dit is de eis die de examencommissie aan je stelt:
De kandidaat kan bij het geven van oordelen over het verleden rekening houden met:
- tijd- en plaatsgebondenheid van interpretaties en oordelen afkomstig van personen uit het verleden en afkomstig van hedendaagse personen, onder wie hij zelf;
- de rol van waardepatronen in heden en verleden.